Nederland - Italiaanse maffiosi in Nederland, die hebben we hier toch niet? Het is een vraag die het anti-maffiateam van de politie regelmatig krijgt. Maar ook in ons land zijn ze actief. Dit team helpt hier ondergedoken maffialeden op te sporen en op te pakken. ‘Het is een cliché, maar ze zijn vaak te vinden in pizzeria’s en ijssalons.’
‘Het was niet normaal, zo lekker als hij kon koken.’ De collega’s van Alfredo M. kunnen het niet geloven. De 57-jarige chefkok waar ze mee samenwerkten in een populair Italiaans restaurant in Den Haag blijkt een wereldwijd gezocht Napolitaans maffialid. Jaren stond hij achter het fornuis van La Lanterna in het centrum van de hofstad. Een geliefde eetplek op steenworp afstand van het Binnenhof. Tot de politie het Camorra-lid in 2019 in de boeien slaat als hij op weg is naar zijn werk.
De chefkok wordt ervan verdacht een coördinerende rol te hebben gespeeld in de handel in honderden kilo’s drugs vanuit Nederland naar Italië. Hij werkte de afgelopen jaren niet alleen in La Lanterna, maar in verschillende Italiaanse restaurants in Den Haag. In één daarvan hing een zwart-witposter aan de muur van acteur Marlon Brando als de Godfather.
Voortvluchtigen
Alfredo M. kon worden opgepakt door een samenwerking tussen de anti-maffiadiensten van de Nederlandse en Italiaanse politie. In Italië bestaat deze dienst al lang, in Nederland houdt het anti-maffia team zich sinds twee jaar bezig met de opsporing van Italiaanse georganiseerde criminaliteit in ons land. Het team bestaat uit Nederlandse experts die vloeiend Italiaans spreken. Allemaal hebben ze iets met Italië door hun studie of werkverleden. Ze komen van verschillende teams van de politie, zoals de recherche, maar ook van de belastingdienst. En de Nederlandse verbindingsofficier in Rome maakt deel uit van het team.
‘We verzamelen informatie uit Italië over verdachten en voortvluchtigen die hier ondergedoken kunnen zitten’, vertelt Maaike, recherchekundige en coördinator van het team. ‘Maar we verhoren ook zelf Italiaanse kroongetuigen om aan informatie te komen. Wij koppelen de juiste Nederlandse rechercheurs aan deze zaken.’
Helden
Op de werkkamer van het anti-maffiateam hangt een poster van de beroemde onderzoeksrechters Falcone en Borsellino. ‘Zij werden begin jaren negentig in Italië vermoord door de Cosa Nostra, destijds de grootste maffiagroep’, vertelt Maaike. ‘Deze rechters zijn voor ons team het ultieme voorbeeld van anti-maffiastrijders.'
'Na hun dood keerden de Italianen zich massaal tegen de maffia. Eerst werden ze door veel mensen nog gezien als een soort Robin Hood-achtige organisatie. De maffia zorgde namelijk ook voor werk. Maar de Italianen werden zich door de moord bewust van de rotte kern in hun maatschappij.'
'Dankzij deze twee helden is de wetgeving veranderd en de bestrijding van de maffia op gang gekomen. Ze zijn onze mascottes. ’s Ochtends zeg ik nog wel eens: há, onze vrienden zijn er ook weer!’
Italiaanse toestanden
Voor de oprichting van dit speciale team was er bijna geen aandacht voor Italiaanse maffiosi in het Nederland. Maaike: ‘Dat komt omdat de maffia de kunst van de onopvallendheid heeft geperfectioneerd. Alfredo M. behoorde bijvoorbeeld tot de Camorra. Die maffiatak bestaat al sinds de 19e eeuw en is daardoor heel ervaren.’
Ze geeft als voorbeeld de genadeloze moord op advocaat Derk Wiersum vorig jaar. ‘De pers hier schreef over “Italiaanse toestanden in Nederland”. Dat zien ze in Italië heel anders. Dit zou de Italiaanse maffia nooit zo aanpakken, weten zij. De maffia staat misschien bekend als moordmachine, maar zal alleen grof geweld gebruiken als dit echt niet anders kan. Dat trekt namelijk veel te veel aandacht. Ze blijven liever onder de radar.’
Pizzabakkers
Zoals Alfredo M. zijn de afgelopen twee jaar meer voortvluchtige maffiosi opgepakt die een dubbelleven in Nederland leidden. Zo was er ook het Camorra-lid en de pizzeria-eigenaar Dario P. en pizzabakker Rocco G, lid van de ‘Ndrangheta. En ook de broer van Alfredo M. stond vrolijk achter het fornuis van een ander Haags restaurant.
‘Het is cliché maar waar: Italiaanse restaurants en ijssalons zijn populaire plekken die door de maffia als dekmantel voor hun criminele activiteiten worden gebruikt’, vertelt teamlid Lars. ‘Ze gebruiken dit soort locaties voor de handel in verdovende middelen. Niet alleen als ontmoetingsplek en bewaarplek van drugs, maar ook voor witwassen, verzekeringsfraude en het herbergen van voortvluchtigen.’
Bunkers en kelders
Voortvluchtige maffiosi hoeven zich hier dus niet in bunkers en kelders te verschuilen, zoals in Italië, zegt Lars. ‘Hier in Nederland hebben ze een veel vrijer bestaan. Dat komt volgens hem onder meer omdat Nederlanders heel open staan voor de Italiaanse cultuur. ‘Toen ‘Ndrangheta-kopstuk Rocco G. werd aangehouden was er geen buurman of buurvrouw die zei: wat erg, maffia bij ons in de buurt! Ze zeggen allemaal: “wat jammer, het was zo'n aardige man”.’ De maffiosi gaan op in de maatschappij en kunnen hun criminele zaken blijven doen en toch onder de radar blijven.
Grote jongens
‘We hebben in Nederland minder Italiaanse criminelen rondlopen dan criminelen uit andere landen’, vertelt Maaike. ‘Maar de Italiaanse voortvluchtigen die we helpen opsporen zijn over het algemeen geen loopjongens. ‘Ze zitten vrij hoog in de hiërarchische structuur van de maffia. Ze spelen een belangrijke rol in de drugshandel en verbinden bijvoorbeeld de importeurs in Zuid-Amerika met de afzetmarkt in Europa. De meesten worden rechtstreeks vanuit Calabrië, Napels en Sicilië aangestuurd.’
Cocaïnehandel
‘Nederland is logistiek en economisch gezien een walhalla voor maffiosi’, legt Lars uit. ‘Cocaïnehandel is nog steeds hun core business. Ons land wordt met z’n open grenzen en de Rotterdamse haven niet voor niets de poort voor de Europese cocaïnehandel genoemd. Door onze beperkte wet- en regelgeving kunnen ze hier vrij gemakkelijk zaken doen.’
In Italië is de bestrijding van de maffia prioriteit nummer één, naast terrorisme gerelateerde activiteiten. ‘In drie of vier jaar pakken ze daar hele netwerken in één keer op. In Nederland zag je nog vaak dat iemand wordt aangehouden en twee weken later zit er alweer een vervanger op zijn plek. Die Italiaanse aanpak proberen we hier nu over te nemen, want dat werkt het best: de boel met wortel en tak uitroeien, zodat het niet meer terugkeert.’
Corona
Italië is hard getroffen door de coronacrisis. Een aantal grote maffiabazen die hier in de gevangenis zaten, werd tijdelijk voor hun gezondheid met enkelband op thuisverlof gestuurd. Maaike: ‘Deze oude capi zaten met een beveiligingsmannetje voor de deur thuis. Daar is veel kritiek op gekomen vanuit de Italiaanse maatschappij. Het is tegen het zere been van de slachtoffers van deze maffiosi. En het is niet goed voor het vertrouwen in de maffia-aanpak in Italië. Inmiddels zitten deze maffiosi weer netjes achter de tralies.’
Door deze crisis verwacht het anti-maffiateam het een stuk drukker te krijgen de komende tijd. ‘Covid-19 zorgt voor een ideaal klimaat voor de Italiaanse georganiseerde criminaliteit’, vertelt Maaike. ‘Italië kent ontzettend arme regio’s waar staatshulp nu maar traag op gang komt. En als de staat de bevolking niet kan helpen, springt de lokale maffiaclan maar wat graag in dat gat door voedingspakketten uit te delen of leningen te verstrekken. Voor burgers die hier gebruik van maken komt de rekening pas later.’
Grote maffiabestrijders vrezen dat de coronacrisis de maffia in Italië weer zo machtig zal maken als twintig jaar geleden. Wat betekent dit voor Nederland? ‘Ook hier zijn er ondernemingen die in nood komen door corona.'
'De vraag is wat zij doen als hen financiële steun uit deze schimmige hoek wordt aangeboden. Ondernemers kunnen daar nu gevoeliger voor zijn. We verwachten dat de Italiaanse maffia ook in Nederland haar macht gaat uitbreiden. Maar wij zitten er bovenop.’
De namen van de Anti-maffia teamleden zijn op verzoek van de geïnterviewden gefingeerd, maar bekend bij de redactie.
Het anti-maffiateam tipt
Tijdens teammeetings van het anti-maffiateam vliegen tips voor boeken en documentaires over de maffia over de tafel. Een paar tips delen ze graag met jou:
Film: Il Traditore/The Traitor (2020). Film over de eerste grote spijtoptant Tomasso Buscetta, lid van de Cosa Nostra. Dankzij Buscetta’s verklaringen zijn Cosa Nostra kopstuk Toto Riina (‘het beest’) en nog honderden 
andere maffiosi de cel ingedraaid. De film geeft een goed beeld van de strijd van de Italiaanse autoriteiten tegen de maffia en de belangrijke rol van het spijtoptantsysteem.
Boeken: ‘Maffiaparadijs’ van Stan de Jong en Koen Voskuil. Voor de beginnende maffiakenner een goed instapniveau: de geschiedenis van de maffiatakken afgewisseld met voorbeelden van in Nederland verblijvende maffiosi. Voor de volgende stap: ‘Bloedbroeders’ van Antonio Nicaso en Nicola Gratteri (de alom bekende Italiaanse crimefighter). Een uitgebreid en gedetailleerd beeld van de ‘Ndrangheta.
Serie: Gomorra (op Netflix) is gebaseerd op het gelijknamige boek van Roberto Saviano. De serie geeft een hard maar realistisch beeld van de Napolitaanse Camorra, zonder de romantische randjes.
