Den Haag - Geruchten over misdaad zijn er genoeg, maar tot aangiften of verklaringen komt het zelden. De geslotenheid van sommige wijken en buurten bemoeilijkt het werk van de politie. Politiewetenschappers Eric Bervoets en Monique Bruinsma zoomden in op de knelpunten voor het politiewerk in vijf van dergelijke gesloten leefgemeenschappen.
Hoeveel gesloten gemeenschappen er in Nederland zijn wordt niet duidelijk in het rapport. Dat laat onverlet dat de politie enkele aanbevelingen uit het rapport goed kan gebruiken om (nog) beter te werk te gaan in deze lastige wijken en buurten. De onderzoekers bestudeerden het politiewerk in het Brabantse Sint Willebrord, de Vogeltjesbuurt in Tilburg, de wijk Ondiep in Utrecht, Volendam en de wijk Wesselerbrink in Enschede. Dorpen en volksbuurten met een sterke ons-kent-ons-mentaliteit. En met uitzondering van de Enschedese Suryoye-gemeenschap autochtoon.
Eigen gedragscodes
De onderzochte dorpen en wijken kenmerken zich niet door hoge misdaadcijfers. Daardoor kan een blinde vlek ontstaan voor sluimerende problematiek, geven de onderzoekers aan. Want deze gemeenschappen zijn wel degelijk kwetsbaar voor criminaliteit. Er gelden sterke eigen gedragscodes en een grote sociale druk. Problemen handelen de bewoners vaak onderling af.
Lippen stijf op elkaar
De geslotenheid maakt het werken voor agenten lastig en maakt dat zij, bijvoorbeeld in de opsporing, andere werkwijzen moeten hanteren om hun werk gedaan te krijgen. Werkrelaties opbouwen gaat moeizaam. Inwoners doen weinig aangifte. Bij een opsporingsonderzoek houden ze de lippen vaak stijf op elkaar. De onderzochte gesloten gemeenschappen zijn hechte sociale enclaves waar de politie weinig steun kan verwachten van het publiek. Politiechef Gery Veldhuis, portefeuillehouder gebiedsgebonden politie, merkt op dat de problematiek breed is.
‘Het gaat ook over de maatschappelijke integratie van de overheid in deze gemeenschappen waarbij jeugdwerkers, maatschappelijk werkers, sociale rechercheurs, belastingdienst medewerkers, wijkverplegers, woningverenigingen en andere (semi) overheidsinstellingen een rol hebben in het signaleren van onregelmatigheden in gesloten gemeenschappen. We hebben daar een gezamenlijke taak.’
Wijkagent sleutelrol
Werken in dergelijke omgevingen vergt fingerspitzengevoel. De wijkagent heeft een sleutelrol in de verbinding en kan het in dergelijke gesloten gemeenschappen lastiger hebben om te achterhalen wat er speelt. Sociale vaardigheden kunnen het politiewerk in gesloten gemeenschappen maken of breken. Kennis van de mensen, de gebruiken en wat speelt in deze gemeenschappen is cruciaal. Met de juiste houding en tact bereikt een wijkagent vaak meer dan met een rechtlijnig optreden.
Driehoeksverhouding
De wijkagent, de recherche en de gemeenschap verkeren volgens de onderzoekers in ‘een driehoeksverhouding met een groot afbreukrisico wegens belangenconflicten’. Dat maakt het werken in deze gesloten gemeenschappen tot een delicate balanceer-act. Gery Veldhuis onderstreept het belang van de samenwerking. ‘Gebiedsgebonden werken doe je met elkaar. Iedereen bij de politie, maar ook veiligheidpartners, die in een gesloten gemeenschap werken aan veiligheid heeft hierin een rol. Door samen te werken, pakken we effectief en integraal de veiligheidsproblemen aan.’
Eric Bervoets en Monique Bruinsma, Horen, zien en zwijgen. Opsporing in dorpen en stadsbuurten met een gesloten leefgemeenschap (november 2017)
