DEN HAAG - De komende vijf jaar investeren het Rijk en de provincie Fryslân volop in de Friese taal. De afspraken zijn vastgelegd in de Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer (BFTK) die maandag 8 april is ondertekend door minister Hugo de Jonge van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Commissaris van de Koning in Fryslân Arno Brok.
Het Rijk stelt in totaal € 18 miljoen beschikbaar om de afspraken uit te voeren.
In deze BFTK leggen Rijk en de provincie Fryslân vast hoe zij in de periode 2024-2028 werken aan de bescherming en bevordering van de Friese taal en cultuur. Daarbij krijgt onder meer het Friese onderwijs een impuls. Ook stelt het Rijk geld beschikbaar voor het aanstellen van meertaligheidcoördinatoren bij Friese gemeenten.
Minister De Jonge: “Taal is overal, iedere dag. En dan is het fijn als dat de taal is die het dichtst bij je staat, in welke regio je ook woont. Want taal is onlosmakelijk verbonden met wie je bent. Voor veel Friezen is dat het Fries. Daarom is het belangrijk dat we het gebruik van deze taal beschermen en versterken. Met deze nieuwe Bestjoersôfspraak leggen we de lat hiervoor flink hoger.”
Vijf prioriteiten
Het Rijk en de provincie maken al langer dergelijke bestuursafspraken. Dat is vastgelegd in de Wet gebruik Friese taal, waarin staat dat zij samen de zorgplicht hebben voor de Friese taal en cultuur. Binnen de nieuwe afspraken voor de periode 2024-2028 zijn vijf prioriteiten aangewezen: zichtbaarheid van het Fries in de openbare ruimte, digitalisering van het Fries, Fries in het onderwijs en onderzoek, taaloverdracht tussen generaties en decentraal taalbeleid.
Gedeputeerde Eke Folkerts: “Frysk is de taal fan it hert fan in hiel soad Friezen. Mei de ôfspraken dy’t wy no mei it Ryk makke hawwe, kinne wy it brûken fan it Frysk fierder fersterkje. It Frysk fertsjinnet oeral in lykweardich plak. Net allinnich thús, op skoalle of yn kontakt mei oerheidsynstânsjes, mar ek yn de online wrâld en yn alle foarmen fan kultuer. Tink oan bygelyks iepenloftspullen, muzyk en literatuer, likegoed as films, booktoks en podcasts. Ik sjoch út nei de earste Frysktalige krimi op nasjonale telefyzje of by in ynternasjonale streamingstsjinst.” *
* “Fries is de taal van het hart van heel veel Friezen. Met de afspraken die we nu met het Rijk hebben gemaakt, kunnen wij het gebruik van het Fries verder versterken. Het Fries verdient overal een gelijkwaardige plek. Niet alleen thuis, op school of in contact met overheidsinstanties, maar ook in de online wereld en in alle vormen van cultuur. Denk daarbij aan bijvoorbeeld iepenloftspullen, muziek en literatuur, maar zeker ook films, booktoks en podcasts. Ik zie uit naar de eerste Friestalige krimi op nationale televisie of bij een internationale streamingsdienst.”
Aandacht voor het onderwijs
Een belangrijk deel van de afspraken gaat over het Fries in het onderwijs. Er worden bijvoorbeeld verschillende stimuleringsmaatregelen genomen om te zorgen voor meer leraren Friese taal en cultuur in het basis-, voortgezet en vervolgonderwijs. Daarnaast zijn er middelen vrijgemaakt om een bachelor Fries en een minor Friestalig journalistiek op te zetten. en voor het optimaliseren van het Fries in het primair en voortgezet onderwijs. Verder wordt er gedurende de looptijd van de nieuwe BFTK een practoraat Fries opgericht om de positie van het Fries binnen het mbo te verankeren. Het practoraat doet onderzoek naar de Friese taal en geletterdheid in een meertalige context en ontwerpt taalonderwijs dat aansluit op de meertalige beroepspraktijk in Fryslân. De ondertekening van de afspraken vond daarom plaats bij ROC Firda.
Minister De Jonge: “Jongeren zijn de toekomst. En zij spelen dus ook een belangrijke rol bij het behoud van de Friese identiteit. Wat de studenten hier leren nemen ze straks mee in hun werk als beveiliger of verzorgende. Juist in die functies is het heel belangrijk mensen in hun eigen taal te kunnen aanspreken.”
Toepassing van het Fries
Verder is afgesproken meertaligheidscoördinatoren aan te stellen in Friese gemeenten. Zij kunnen ondersteuning bieden bij het gebruiken en versterken van het Fries in alle facetten van het gemeentebeleid. Bijvoorbeeld door verbindingen te leggen met organisaties op het gebied van cultuur, onderwijs en het sociale domein.
Gedeputeerde Folkerts: “Dat der no budzjet frijmakke is om gemeenten te stypjen by dizze wichtige taak fyn ik in boppeslach. Dêrmei meitsje wy de Fryske taal noch sichtberder en fasilitearje wy it Frysk noch mear foar y ús ynwenners.”
