Apeldoorn - Twee keer in drie maanden tijd slachtoffer worden van zogenaamde ‘bankmedewerkers’, je niet meer veilig voelen in je eigen woning en zelfs verhuizen.
Het overkwam een 80-jarig slachtoffer uit Duiven. Kleindochter Maxime* doet haar verhaal: ‘Als je oma zo bang ziet, dat gaat je aan het hart.’
Het is maandag 8 mei 2023 als de dame op leeftijd telefoon krijgt. Een zogenaamde medewerker van de bank wijst haar op nogal wat zaken om zich zorgen over te maken. Ze zou worden opgelicht en er was risico op een inbraak in haar woning. De bankpassen en waardevolle spullen van de vrouw zouden diezelfde dag nog worden veiliggesteld. En zo geschiedde. Op 6 augustus van hetzelfde jaar was het wederom raak. Ook toen gaf de vrouw haar bankpassen en waardevolle spullen af. Vanzelfsprekend niet aan bankmedewerkers, maar slinkse oplichters. De totale schade loopt in de duizenden euro’s.
‘In tranen en bang’
Het doet veel met kleindochter Maxime* en haar oma: ‘Het geld kan ons gestolen worden, maar er zijn ook dierbare sieraden weg van mijn overleden moeder, de dochter van oma. Die krijg je nooit meer terug. Daarnaast was de impact op oma gigantisch. Bij de tweede keer was ze zelfs bang om een mes tussen haar ribben te krijgen. Ze gaf dus weer spullen af en werd wederom slachtoffer. Ze was in tranen, bang en heeft er nog altijd last van. Zoveel last dat we hebben besloten om haar te verhuizen. Nu woont ze dichtbij ons. Dat is fijn, maar natuurlijk de omgekeerde wereld. Oude bomen moet je immers niet verplanten.’
Het aantal meldingen van digitale criminaliteit steeg de afgelopen jaren explosief. Met name nepbankmedewerkers maken veel slachtoffers. Ook doen criminelen zich voor als bijvoorbeeld agenten of andere personen die het vertrouwen hebben van hun vaak oudere slachtoffer. Daar wordt vervolgens misbruik van gemaakt. Reden voor de eenheid Oost-Nederland om sinds drie maanden te werken met de ‘Digitale meldkamer’. Voorheen werden slachtoffers van digitale criminaliteit veelal gewezen op de mogelijkheid van online aangifte of een afspraak op het bureau. Nu krijgen mensen in Gelderland en Overijssel meer opties: politie ter plaatse of op een andere manier aangifte doen. De politie vergroot hiermee de kans om daders te pakken en er kan belangrijke informatie voor verder onderzoek vastgelegd worden.
Ruim driehonderd meldingen
In de eerste drie maanden werd er ruim driehonderd keer gereden op een melding over digitale criminaliteit. Bankhelpdeskfraude, de oplichting door zogenaamde bankmedewerkers, had het grootste aandeel (68 procent). Maxime* is blij met die nieuwe werkwijze: ‘We hebben ons niet direct serieus genomen gevoeld. Bij de eerste keer gebeurde het ’s middags en was er in de avond pas politie om een aangifte op te nemen. Het is goed te zien dat agenten nu steeds vaker direct op zo’n melding gaan rijden. Dan heb je de grootste kans om daders te pakken en kun je direct onderzoek doen.’
Uiteindelijk werd er, mede door het speurwerk van Maxime*, een 23-jarige man uit de gemeente Roerdalen aangehouden. De man zal zich eind mei moeten verantwoorden bij de rechter. Met de ‘Digitale meldkamer’ hoopt de politie de heterdaadkracht te vergroten en nu sneller tot resultaat te komen. Dat het werkt, hebben de eerste drie maanden inmiddels laten zien. Op basis van gesprekken met 36 slachtoffers krijgen de agenten die op locatie komen bij dergelijke meldingen een 8,4 als beoordeling. Slachtoffers voelen zich serieus genomen en vinden het fijn dat er aandacht voor ze is. Daarnaast zorgt de inzet geregeld voor direct effect.
Aanhoudingen en hulp
Begin april werd een 79-jarige man uit Hengelo (ov) slachtoffer van bankhelpdeskfraude. Bij zijn woning kon een 14-jarige jongen uit Amstelveen worden aangehouden, die de pinpas en telefoon van de man moest ophalen. Er loopt verder onderzoek naar het netwerk boven hem en naast het strafrechtelijke deel is er zorg voor de jonge dader, om te voorkomen dat hij nog eens op pad wordt gestuurd. Dat de bewustwording bij agenten groeit, bewezen aanhoudingen in Hardenberg, begin februari. Agenten troffen twee verdachte personen die wegliepen bij een pinautomaat. Bij de verdachten, 22-jarige mannen uit Stadskanaal en Nieuw-Buinen, werd een bankpas van een slachtoffer aangetroffen. Daarnaast werden verschillende telefoons en een voertuig in beslag genomen voor verder onderzoek.
Ook zorg voor slachtoffers is een belangrijk element om direct op meldingen van digitale criminaliteit te rijden. Zo kon diverse keren snel de hulp van de bank worden ingeschakeld en was er aandacht voor de impact op slachtoffers. Half maart lukte het zogenaamde ‘bankmedewerkers’ om een 72-jarige man uit Ede op te lichten. Er werd voor bijna duizend euro aan cadeaubonnen van een bekende webwinkel gekocht. Door snelle inzet en hulp annuleerde de webwinkel de bestelling en werd het geld teruggestort.
Bittere noodzaak
'We doen dit op de eerste plaats voor het slachtoffer. Als er een kans is om een verdachte te vinden, zullen we daar zeker op inzetten. Ons eerste doel is het helpen van de aangever. Hiermee is onze dienstverlening uitgebreid met een optie waar behoefte aan is.' Dat zegt Sander Hoed: een van de initiatiefnemers. 'Ik werkte tot voor kort op een basisteam en verbaasde mij erover dat we wel rijden op een melding diefstal van een blikje fris en een broodje, maar dat mensen die voor duizenden euro’s zijn opgelicht een afspraak moeten maken of worden verwezen naar de mogelijkheid tot online aangifte.' Samen met Remko Leeneman bedacht hij de Digitale Meldkamer. Een werktitel, want dit proces verloopt via de reguliere meldkamer. Meldingen vanuit de meldkamer worden opgepakt door de agenten die in de noodhulp zitten.
De verwachting is dat deze nieuwe werkwijze in 2024 in meer eenheden wordt uitgerold. Mogelijk zelfs landelijk. Want dat het noodzakelijk is, blijkt uit de waardering die we krijgen van de slachtoffers. Maxime* besluit: ‘Ik ben er blij mee, maar heb bovenal geen goed woord over voor de daders. Met name mensen op leeftijd hebben een vertrouwensrelatie nodig, waar door deze oplichters misbruik van wordt gemaakt. Ga werken voor je geld en laat deze kwetsbare mensen met rust!’
*Maxime is een gefingeerde naam. Haar volledige naam en de naam van haar oma, die slachtoffer werd, zijn bij de politie bekend.
