Zorgen bij politie en OM om aanhoudende stroom illegale vuurwapens

‘Illegale wapens dienen geen ander doel dan het faciliteren van criminelen’, zeggen Dick Schouten, portefeuillehouder illegale vuurwapens van de politie en Hendrik-Jan Talsma, landelijk Officier van Justitie wapens en munitie bij het Openbaar Ministerie (OM). ‘Ze plegen er ernstige misdrijven mee, zoals overvallen.’

Ook spelen vuurwapens een belangrijke rol bij het beslechten van conflicten in de onderwereld. Schouten: ‘Daarbij vallen ook volstrekt onschuldige slachtoffers, bijvoorbeeld een omstander of iemand die door de schutter per abuis als het beoogde doelwit wordt aangezien.’

Incidenten
Vorig jaar registreerde de politie 646 vuurwapenincidenten, bijna honderd meer dan een jaar eerder. Bij de vuurwapenincidenten in 2019 kwamen 31 mensen om het leven. In 131 gevallen raakten een of meerdere mensen gewond. In 2018 registreerde de politie in totaal 577 schietincidenten, waarbij 34 mensen om het leven kwamen en 120 gewond raakten.

Ook het aantal incidenten handgranaten nam toe. In 2019 registreerde de politie 61 incidenten met in totaal 82 handgranaten tegen 43 incidenten een jaar eerder. In 2017 ging het nog om 22 incidenten. De handgranaten worden vooral gebruikt als dreigmiddel.

Handel
De politie en het Openbaar Ministerie richten zich niet alleen op het bezit van illegale vuurwapens, maar vooral op de handel daarin. ‘Die handel vindt op grote schaal plaats’, zegt Schouten. ‘Het is niet zo dat vuurwapens op elke straathoek te koop zijn, maar het is relatief eenvoudig een wapen te kopen. Dankzij het internet en applicaties zoals Telegram weten handelaren en kopers elkaar steeds makkelijker te vinden.’

Veel wapens die naar ons land komen, hebben Nederland niet als eindbestemming. ‘Nederland is een belangrijk doorvoerland en speelt een belangrijke rol bij internationale wapenhandel', zegt Schouten.

In totaal nam de politie vorig jaar bijna 5.700 illegale vuurwapens in beslag. Het gaat daarbij om 47 automatische wapens, 3.490 niet-automatische wapens, 1.277 al dan niet omgebouwde alarmpistolen en 880 imitatiewapens. Het aantal in beslag genomen wapens ligt daarmee iets lager dan in 2018.

Voorraden
De lichte afname komt volgens Schouten en Talsma vooral doordat nauwelijks nog grote hoeveelheden wapens worden aangetroffen. ‘Handelaren hebben geen behoefte aan grote voorraden. Handelaren kunnen eenvoudig naar landen rijden waar de wapens vandaan komen en bestellingen op maat leveren. Dat voorkomt dat zij zelf wapens moeten opslaan en daarmee worden gepakt.’

Aanpak
Om de handel in illegale vuurwapens en het gebruik ervan tegen te gaan, hebben politie en OM de aanpak ervan de afgelopen jaren geïntensiveerd. ‘Vuurwapenexperts in de eenheden onderwerpen elk in beslag genomen vuurwapen aan een uitgebreid onderzoek. Het aantal onderzoeken naar (internationale) vuurwapenhandel is door politie en OM opgeschroefd. De Landelijke Eenheid beschikt over een team dat zich uitsluitend richt op illegale vuurwapenhandel’, aldus portefeuillehouder Schouten.

In de regio Rotterdam leidde een onderzoek naar vuurwapenhandel eind vorig jaar tot de aanhouding van acht verdachten. Zij zijn vermoedelijk verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van de vuurwapens die in het criminele milieu in Rotterdam en omstreken in omloop zijn. In Noord Nederland hield de politie vorige maand nog tien personen aan voor wapenhandel. De Landelijke Eenheid hield in november vier verdachten aan in een onderzoek naar internationale handel in vuurwapens en verdovende middelen.

Lange adem
Voor vuurwapenofficier van justitie Talsma staat als een paal boven water dat de huidige aanpak moet worden voortgezet: ‘De aanpak van illegale vuurwapenhandel is een zaak van lange adem. Daarom moeten politie en OM de keuze blijven maken voor langdurige, projectmatige onderzoeken naar illegale vuurwapens.’

Inzamelacties
Om het bezit van vuurwapens tegen te gaan en mensen bewust te maken van de risico’s van vuurwapenbezit worden op meerdere plekken in het land inzamelacties georganiseerd, waarbij mensen vuurwapens kunnen inleveren zonder te worden gestraft voor illegaal vuurwapenbezit. Zo’n actie leverde vorig jaar in de Eenheid Rotterdam 262 wapens en ruim 600 kilo munitie op.

Toestroom
Ondanks de geïntensiveerde aanpak stellen analisten van de politie vast dat de toestroom van illegale vuurwapens naar ons land niet afneemt. Volgens Schouten is er binnen het criminele milieu is er blijvend vraag naar wapens. De mate van beschikbaarheid vindt hij zorgwekkend. 'Wapens en handgranaten vinden in kleine hoeveelheden hun weg naar ons land. Samen met het vrije verkeer van goederen maakt dat de opsporing niet eenvoudig.'

Schouten en Talsma benadrukken het belang van wetgeving, die het vuurwapenhandelaren moeilijker maakt. ‘We zijn blij dat Europese regels rond het onklaar maken van wapens zijn aangescherpt. Het is nu veel ingewikkelder om een onklaar gemaakt wapen weer gebruiksklaar te maken. Het is nu zaak dat alle landen deze nieuwe wetgeving zo snel mogelijk implementeren.’

Om het bezit van munitie aan banden te leggen, bepleiten Schouten en Talsma strengere Nederlandse wetgeving. ‘Sportschutters mogen tot 10.000 stuks munitie aanschaffen. Elke dag opnieuw, bij wijze van spreken. We zien dat legaal aangekochte munitie soms in het criminele milieu belandt. Door de toegestane hoeveelheid te beperken, werp je een extra barrière op.’

Straffen
Simpelweg pleiten voor hogere straffen doet volgens officier van justitie Talsma onvoldoende recht aan de beoordeling van individuele zaken. Wel roept hij de rechterlijke macht op om bij het bepalen van de strafmaat zichtbaar en gemotiveerd rekening te houden met ontwikkelingen in de samenleving. ‘De impact op de samenleving van vuurwapengeweld in de publieke ruimte enorm. Dat moet doorklinken in de straf die iemand krijgt voor vuurwapenbezit of de handel erin.’

Melden
Politie en OM roepen mensen op om vermoedens over bezit van vuurwapens of handel erin altijd te melden. Schouten: ‘Vuurwapenbezit is niet normaal en evenmin onschuldig. En besef: hoe dichter je in de omgeving van een wapen bent, hoe groter de kans dat je slachtoffer wordt van vuurwapengeweld.’