NEDERLAND - De politie heeft de afgelopen jaren de drugscrimineel steeds harder kunnen raken in zijn verdienmodel. Door middel van datagedreven opsporing, internationale samenwerking, bronbestrijding en systeemaanpak pakt de politie de drugscriminaliteit onverminderd aan.
Desondanks blijft Nederland een belangrijk knooppunt binnen de mondiale drugsmarkt. Allerlei soorten drugs (polydrugs) worden hier ingevoerd, doorgevoerd, uitgevoerd en geproduceerd, en internationaal opererende criminele netwerken maken daar gebruik van.
Dit staat in het Fenomeenbeeld drugs 2024 ‘Georganiseerde drugscriminaliteit in beeld’. Dit rapport, opgesteld door onderzoekers van de Eenheid Landelijke Expertise en Operaties (LX) en de Eenheid Landelijke Opsporing en Interventies (LO), belicht de omvang, aard en ontwikkelingen van de Nederlandse drugsmarkt over de afgelopen vier jaar.
Uitdagingen
In het Fenomeenbeeld drugs 2021 van de politie schreven onderzoekers al dat de mondiaal vertakte illegale drugsindustrie in knooppunt Nederland een omvangrijk en complex criminaliteitsvraagstuk is en een maatschappelijk en economisch fenomeen vormt. ‘De uitdagingen voor de politie zijn ongewijzigd groot’, stelt Willem Woelders, portefeuillehouder drugs. ‘Criminelen zullen na onze interventies altijd weer zoeken naar nieuwe mogelijkheden om hun business voort te zetten.’ Polydrugshandel is van groothandel tot detailhandel veelal de norm en ook polydrugsproductie komt voor.
Personen die geen onderdeel zijn van de drugsnetwerken zelf, verrichten allerlei criminele hand- en spandiensten en maken deze georganiseerde misdaad mogelijk. Deze personen kunnen hier goed aan verdienen. Denk aan professionele (groepen van) criminele faciliteerders, zoals corruptiebrokers, ondergrondse bankiers, logistiek dienstverleners en ketelbouwers. Maar er zijn ook individuele faciliteerders, zoals verhuurders van woningen of loodsen ten behoeve van opslag en productie, afvaldumpers, hennepknippers, enzovoort. 'Dit soort criminele carrières moeten we doorbreken', zegt Woelders.
Opkomende drugs
Op de al grote Nederlandse drugsmarkt zijn nieuwe varianten met een opmars bezig, waaronder ketamine, synthetische cathinonen zoals 3-MMC en THC-varianten, de belangrijkste werkzame stof van de cannabisplant. Naast die THC-varianten zijn er ook synthetische cannabinoïden, die de werking van THC nabootsen. Een opkomende trend is de productie van en handel in pink cocaïne of tuci, een drugssoort waarbij twee of meer soorten drugs zijn vermengd, veelal ketamine en MDMA. De roze blokken lijken op cocaïneblokken, maar anders dan de naam doet vermoeden, bevatten ze zelden of nooit cocaïne. De productie van methamfetamine in Nederland is toegenomen en lijkt zich hier definitief te hebben gevestigd. Ook de invoer en handel in methamfetamine zijn toegenomen.
Nederland, België en Spanje zijn in Europa belangrijke invoerlanden van cocaïne, constateren de onderzoekers. Maar inbeslagnames van cocaïne in de havens van verschillende andere Europese landen nemen toe. Dat kan duiden op een uitbreiding van de import naar het continent. In Europese havens werken Nederlandse criminelen samen met lokale brokers, faciliteerders, en/of criminele netwerken. Buitenlandse criminelen importeren op hun beurt cocaïne via Nederlandse havens.
Samenwerkende netwerken
Drugsnetwerken zijn met elkaar verweven, stellen de onderzoekers. Iedereen lijkt met iedereen verbonden, iedereen kan met iedereen samenwerken zowel op nationaal als internationaal niveau. De samenwerking is ook praktisch van aard. Meerdere netwerken maken bijvoorbeeld gebruik van dezelfde faciliteerders, en van dezelfde productielocaties en/of dezelfde opslaglocaties.
Nederland blijft een groot productieland van drugs. Niet alleen is het aantal aangetroffen drugs productielocaties de laatste twee jaar gestegen, de locaties worden ook steeds meer aangetroffen in woonwijken. Bij ongelukken tijdens het productieproces ontstaat hierdoor een groter risico op slachtoffers. Daarnaast zijn er meer productielocaties ontdekt waar de productie van verschillende soorten drugs plaatsvindt. Criminele organisaties kunnen met deze combilabs snel inspelen op de vraag naar verschillende soorten drugs.
Het aantal jonge verdachten van criminaliteit is in Nederland de afgelopen tien jaar bijna gehalveerd. Ook het aantal jongeren dat verdacht wordt van drugscriminaliteit is gedaald, zij het iets minder hard. Deze jongeren hebben in het verleden vaak al andere strafbare feiten gepleegd zoals vermogens- en geweldscriminaliteit. In opdracht plegen ze bijvoorbeeld geweld of fungeren als uithaler in de zeehavens.
Probleem van ons allemaal
‘De aanpak van de georganiseerde drugscriminaliteit is niet alleen een zaak voor de politie’, aldus portefeuillehouder Woelders. ‘Het gaat ons allen aan: van overheidsinstantie, bedrijfsleven, wetenschap tot individuele burger. Iedereen moet hierin zijn verantwoordelijkheid pakken. Het gaat daarbij om het doorbreken van criminele carrières, het aanpakken van criminele geldstromen en het verhogen van maatschappelijke weerbaarheid. Iedereen kan daarbij helpen. Meld vermoedens van drugsproductie- of handel bij ons. Dit kan ook anoniem via Meld Misdaad Anoniem.'
Over het onderzoek
Het fenomeenbeeld drugs 2024 ‘Drugscriminaliteit in beeld’ is een product van Team Onderzoek van de eenheid Landelijke Expertise & Operaties en de eenheid Landelijke Opsporing & Interventies. Het is onderdeel van een reeks fenomeenonderzoeken naar de verschillende landelijke geprioriteerde veiligheidsthema’s van de politie, waaronder excessief geweld, online fraude en milieucriminaliteit. Deze fenomeenonderzoeken helpen de politie bij het maken van strategische keuzes.
