Nederland - 'Ik ben niet bij de politie gegaan om mensen pijn te doen of zelfs dood te schieten.' Agent Mark* heeft er nog steeds, na al die jaren, zichtbaar moeite mee. Hij werd tijdens zijn werk levensbedreigend in het nauw gedreven en handelde.
Zijn belager overleefde het niet. De procedure die volgde, nam tweeënhalf jaar in beslag. Mark werd berecht als ieder ander die iemand om het leven brengt. Hem werd doodslag ten laste gelegd. Frank Paauw, eenheidschef in Rotterdam en landelijk portefeuillehouder geweld: 'Doodslag betekent dat je de intentie hebt gehad om iemand om het leven te brengen. Dat er sprake is van kwaadaardige opzet. Maar agenten handelen vanuit hun ambtsinstructie ter bescherming van de maatschappij, de burgers, en zichzelf. Die beginnen hun dienst niet met het idee dat ze vandaag eens iemand gaan neerschieten.'
Later dit jaar wordt in de Tweede Kamer het wetsvoorstel besproken dat voorziet in een stelselherziening. Die brengt onder andere verandering in de manier waarop het geweld, dat door politiemensen tijdens hun werk wordt gebruikt, wordt beoordeeld.
Paauw: 'Die stelselherziening moet ervoor zorgen dat een agent niet direct terecht staat als verdachte, maar in eerste instantie wordt gezien als betrokkene bij een geweldsincident. De beoordeling van politiemensen gebeurt dan vanuit het oogpunt van de ambtsinstructie en niet aan de hand van het strafrecht. Vanzelfsprekend kan er een strafrechtelijk traject volgen, wanneer blijkt dat de diender de ambtsinstructie heeft overtreden.'
Straf
Mark werd ontslagen van rechtsvervolging, maar is daarmee niet vrijgesproken. Doodslag blijft als strafrechtelijke aantekening in zijn dossier staan, want hij heeft iemand om het leven gebracht. Geen straf, maar toch straf. Mark: “Door die aantekening kan ik bijvoorbeeld geen visum aanvragen voor Amerika, waardoor ik mijn familie niet kan bezoeken. Een VoG (verklaring omtrent gedrag) krijg ik niet. Mocht ik denken aan een carrièreswitch, dan kan ik leraar worden vergeten.” Was de stelselherziening al doorgevoerd geweest, dan was er in Marks geval nooit sprake geweest van een tenlastelegging met doodslag. Immers, Marks optreden was dan bekeken vanuit het handelingskader van de ambtsinstructie en niet vanuit het strafrecht.
In het wetsvoorstel over de stelselherziening is ook een ‘blauwe kamer’ opgenomen, die moet gaan zorgen voor expertise. Paauw: 'Dit is een aparte rechtbank met een vaste groep rechters, die vanuit hun deskundigheid kunnen oordelen of het toegepaste geweld legitiem was binnen de grenzen van de ambtsinstructie. Je kunt het vergelijken met de militaire wereld; die hebben ook een eigen militaire kamer.'
Artikel 12-procedure
De zaak van Mark nam tweeënhalf jaar in beslag. Dit werd mede veroorzaakt doordat de nabestaanden na het ontslag van rechstvervolging een artikel 12 procedure startten, waardoor Mark via een beslissing van het gerechtsthof alsnog voor de rechtbank moest verschijnen. De artikel 12-procedure is een recht dat een tegenpartij heeft, wanneer het Openbaar Ministerie besluit om niet tot vervolging over te gaan. Door een artikel 12 procedure aan te spannen kunnen nabestaanden het gerechtshof alsnog vragen een zaak te bekijken.
Paauw: 'Het bestaan van die artikel 12-procedure is een groot recht en dat moet vooral zo blijven. Alleen is het nu zo dat er in zaken als die van Mark geen termijn is gesteld, tot wanneer een artikel 12-procedure gestart kan worden, Dat betekent dat nabestaanden jaren later alsnog kunnen besluiten tot zo’n procedure. Dat hangt dus altijd als een dreigende wolk boven het hoofd van de collega. Ik zou graag zien dat er een termijn wordt afgesproken. Zodat er voor de diender, maar ook voor ieder ander die hiermee te maken heeft gehad, een moment is waarop hij of zij het echt kan afsluiten.'
Mark is weer aan het werk. De stelselherziening zal zijn zaak niet meer veranderen. Maar hij ziet de positieve veranderingen voor zijn collega’s. 'Het heeft een enorme impact, wanneer je genoodzaakt wordt te handelen zoals ik heb moeten doen. Het is verschrikkelijk voor de persoon die is overleden en de nabestaanden, maar ook voor de agent. Door de stelselherziening is ontslag van rechtsvervolging ook echt vrijspraak. Het inkorten van de termijn voor de artikel 12-procedure zorgt dat je op enig moment echt kunt beginnen met het emotioneel verwerken. Want die jarenlange onzekerheid, die is echt ondraaglijk.'
* Gefingeerd, naam bekend bij redac tie
