Maritieme maakindustrie heeft bewogen jaar achter de rug

Binnenvaart, Visserij en Bedrijfsvaartuigen
De binnenvaartsector had het zwaar: werden er 70 schepen opgeleverd in 2021, in 2022 waren dat er 40. Echter, het orderboek is gevuld met 84 ladingvervoerende schepen (van 70 in 2021). Wat positief opvalt, ook bij passagiersschepen en veerponten, is de groeiende vraag naar duurzaam transport en voortstuwingsontwikkelingen zoals waterstof, methanol en elektriciteit. De reparatie liet goede bezettingscijfers zien.
De visserijsector kampte ook met uitdagingen, onder andere door hoge gasolieprijzen en offshore windparken waar niet meer gevaren mag worden. 80 schepen zijn inmiddels aangemeld voor de saneringsregeling die de overheid heeft ingesteld. In de bedrijfsvaartuigensector (werkschepen, sleep- en duwboten, patrouilleboten en klein baggermaterieel) ging het niet veel beter. Met 18 opgeleverde schepen en 11 nieuwe orders in 2022 is deze niche erg mager te noemen.

Superjachtbouw
De Nederlandse superjachtbouwers behouden hun top-positie in de wereldwijde markt, vooral dankzij vakmanschap, innovatie en hoge productkwaliteit. In 2022 werden 25 nieuwe orders geplaatst, waarmee het totale orderboek uitkwam op 69 jachten met een totale waarde van € 6,6 miljard.

Maritieme toeleveranciers
Maritieme toeleveranciers hebben een cruciale rol gespeeld in de sector, ondanks dat zij te maken hadden met stijgende energie- en inkoopprijzen, Europese sancties tegen Rusland, vertragingen in projecten als gevolg van leveringsproblemen en een tekort aan beschikbare arbeidskrachten. Verschillende elektrotechnische, constructie-, componenten- en dienstverlenende bedrijven investeerden in technologische innovaties en duurzame oplossingen om de sector te versterken en het hoofd te bieden aan de veranderende marktomstandigheden.
De totale omzet in deze niches steeg in 2022 met 10,9% naar €4,2 miljard (€3,8 miljard in 2021). Daarbij wordt ongeveer 57 procent gegenereerd door export. Het aantal eigen werknemers steeg van 17.812 personen in 2021 naar 18.577 in 2022. Het aantal ingeleende werknemers nam met meer dan 500 personen toe tot 2.532 personen. Grote thema’s zijn en blijven verduurzaming en digitalisering.

Zeescheepsnieuwbouw en Shortsea
De zeescheepsnieuwbouwsector heeft een gemengd jaar gekend, met een lagere waarde van opgeleverde schepen. In 2022 werden 31 zeeschepen opgeleverd (waarde: €300 mln en significant lager dan 2021). De orderintake steeg daarentegen met bijna 50%: 49 orders (waarde: €600 mln).
De shortsea sector (kustvaart) blijft goed presteren, met een stijging van de orderintake en een gevuld orderboek: 62 schepen. Dit benadrukt de groeiende behoefte aan efficiënt en duurzaam transport over korte afstanden binnen Europa.

Zeescheepsreparatie
Voor de ‘repair & conversion’ sector was 2022 positief. Nederlandse werven zetten hun expertise en capaciteit in om reparaties en onderhoudswerkzaamheden uit te voeren aan schepen van over de hele wereld. De totale omzet bedroeg €425 mln (2021: €343 mln), een stijging van bijna 25%. Het aantal grote projecten steeg voor het eerst in jaren door projecten voor de marine, ombouwprojecten en projecten in de cruise en yachting markten.

Toekomst
De Nederlandse scheepsbouwsector blijft zich inzetten voor innovatie, duurzaamheid en vakmanschap. Dit zijn de elementen waarmee de sector concurrerend kan blijven. Ondanks de vele serieuze uitdagingen zijn er volop kansen om te groeien, zowel nationaal als internationaal.
Onder de 451 leden van NMT leeft het idee dat de bedreigingen voor de Europese scheepsbouw- en toeleveringsindustrie zijn toegenomen. Nederland is steeds afhankelijker geworden van China als werkplaats en afzetmarkt en daarbij zijn China, Zuid Korea en Japan zeer geduchte concurrenten. In twintig jaar tijd is meer dan de helft van het Europese marktaandeel van commerciële zeeschepen vertrokken van Europa naar China.

Om te blijven bestaan en floreren, grijpen Nederlandse bedrijven de kansen aan die hun positie kunnen versterken. Verduurzaming (en de snelheid daarvan) is daar een van de belangrijkste van. Het Maritiem Masterplan zet hier dan ook vol op in: door nu in klimaatneutrale schepen te investeren, kan Nederland de kloof tussen R&D en brede marktopschaling overbruggen en haar internationale concurrentiepositie in de vier strategische eindmarkten versterken en uitbouwen. Deze markten zijn: kust- en binnenvaart, natte waterbouw, offshore wind en maritieme veiligheid.

Oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen
NMT ziet een belangrijke rol weggelegd voor de maritieme maakindustrie als het gaat om het oplossen van maatschappelijke uitdagingen, waaronder duurzaam transport, de stijgende zeespiegel, het aanboren van schone energiebronnen, het produceren van (plantaardig) voedsel uit zee en veiligheid.
Dit besef is inmiddels ook bij het kabinet geland. Om de kansen voor de maritieme maakindustrie te verzilveren en dreigingen het hoofd te bieden, hebben overheid en sector de handen ineen geslagen. Betrokkenen zijn gestart met het gezamenlijk opstellen een sectoragenda, die eind september wordt gepresenteerd. Marja van Bijsterveldt-Vliegenthart, burgemeester van Delft en oud-minister van onderwijs, is door minister van Economische Zaken en Milieu Micky Adriaansen aangesteld als gezant om dit omvangrijke traject te begeleiden.