DEN HAAG - Er zijn op dit moment in Nederland personen die radicaliseren of sterk geradicaliseerd zijn en een dreiging (kunnen) vormen op de nationale veiligheid. Momenteel zijn er geen aanwijzingen dat personen in Nederland een aanslag voorbereiden. Wel is het voorstelbaar dat een eenling overgaat tot het plegen van aanslag.
De afgelopen jaren zijn aanslagen in Europa veelal door islamistische en jihadistische alleenhandelende daders gepleegd, bij wie extremistisch gedachtegoed soms gepaard kan gaan met psychosociale of psychiatrische problemen. De aanslagen in Frankrijk en Oostenrijk in het najaar van 2020 passen in het beeld van de dreiging die kan uitgaan van individuen. Daarom blijft het dreigingsniveau op 3 van de 5 staan. Dat blijkt uit het 54ste Dreigingsbeeld van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
Nederlandse jihadistische beweging
De belangrijkste terroristische dreiging in Nederland komt nog altijd vanuit de Nederlandse jihadistische beweging. Deze dreiging lijkt in 2020 iets afgenomen in vergelijking met eerdere jaren. In Nederland is deze beweging zowel sociaal als ideologisch gefragmenteerd en ontbeert charismatisch leiderschap, hiërarchie of een sterke structuur. De NCTV stelt vast dat de druk van repressieve overheidsmaatregelen, geleid heeft tot afgenomen motivatie om activiteiten te organiseren. De geweldsdreiging blijft aanwezig omdat binnen de beweging aanslagen op Nederland nog altijd als legitiem middel worden gezien. Deze dreiging kan ook weer toenemen door bijvoorbeeld het vrijkomen van personen van een Terroristenafdeling (TA), terugkeerders of externe ontwikkelingen in binnen- en buitenland. De komende jaren zijn bepalend voor de jihadistische beweging: indien ze verder desintegreert kan dat leiden tot krimp en een minder ontvankelijke omgeving voor potentieel gevaarlijke jihadisten die uit gevangenschap terugkeren in de samenleving.
Ondermijnende boodschap van enkele informele salafistische lesinstituten
In Nederland bieden salafistische centra regelmatig informele lessen aan. Dit lesaanbod bevat leerstellingen waarin uitsluiting van en intolerantie, haat en afkeer jegens andersdenkenden en andersgelovigen besloten ligt. De NCTV vindt dergelijke lessen met name zorgelijk wanneer die bestemd zijn voor kinderen en andere kwetsbare groepen. Deze intolerante, afkerige boodschap kan op termijn in potentie ook de ‘verticale’ dimensie van de democratische rechtsorde (de relatie tussen burgers en overheid) ondergraven. Hoewel het salafisme binnen de moslimgemeenschap slechts een kleine minderheid vormt, blijft het lesaanbod van andere islamitische stromingen achter. Dit betekent dat het salafisme in feite een disproportionele invloed heeft op de moslimgemeenschap.
Rechts-extremisme
Veelal jonge getroebleerde Nederlanders kunnen zich aangetrokken voelen tot de groeiende internationale rechts-extremistische internetwereld die op kleine schaal in het Nederlands doorklinkt in heimelijke digitale groepen. De mogelijkheid dat een extreemrechts georiënteerde alleenhandelende dader in Nederland een aanslag pleegt is voorstelbaar. Bovendien zijn er personen die vanuit rechts-extremistische, maar ook vanuit anti-overheidshoek, soms (online) dreigen met ernstig geweld. Tegelijkertijd ziet de NCTV dat dit nog niet concreet geworden is.
Onrust ten tijde van COVID-19
Met dit DTN is ook de fenomeenanalyse “De verschillende gezichten van de coronaprotesten” gepubliceerd. Hierin wordt vastgesteld dat binnen de coronaprotesten van afgelopen jaar tot op heden relatief weinig gedragingen als extremistisch zijn geduid. Dat neemt niet weg dat er wel degelijk zorgen bestaan. In het afgelopen ‘corona-jaar’ is in Nederland sprake van wisselwerking tussen een activistische bovenlaag die in de openbare ruimte demonstreert en een radicale onderstroom die ageert tegen de coronamaatregelen. Hierdoor is een context ontstaan waarbinnen de drempel om tot extremistische gedragingen te komen is verlaagd. De aanhoudende coronamaatregelen kunnen met name een trigger zijn voor buitenwettelijk gedrag van potentieel gewelddadige eenlingen (PGE). Thans is er voornamelijk sprake van verstoringen van de openbare orde. De fenomeenanalyse is opgesteld in afstemming met de Nationale Politie en AIVD.
